“The Aritist” – chuyện tình câm của những người nghệ sĩ thập niên 30

“The Artist” là một bộ phim thú vị lấy bối cảnh năm 1927-1931, giai đoạn sang trang mới của lịch sử điện ảnh khi phim câm đạt tới đỉnh hoàng kim và dần thoái trào ở Hollywood, nhường chỗ cho thể loại mới: phim điện ảnh có tiếng.

Trong bối cảnh ấy, “The Artist” kể câu chuyện xoay quanh George Valentin (Jean Dujardin thủ vai) – một ông hoàng của phim câm thời điểm đó. Vào năm 1927, Geogre ở đỉnh cao của sự nghiệp, anh có nhiều người mến mộ, là “bảo chứng” phòng vé. Anh đẹp trai và hài hước, dù ở thể loại phim sở trường của Geogre, khán giả chỉ tiếp cận với anh qua màn ảnh mà thiếu đi tiếng động, nhưng sự diễn xuất của Geogre vẫn đủ sức làm khán giả khóc, khán giả cười theo diễn biến của phim. 

                           Peppy hôn trộm Geogre ngay trong lần đầu tiên gặp gỡ

Một ngày, sau khi kết thúc chiếu một bộ phim, Geogre đã gặp Peppy Miller (Bérénice Bejo thủ vai) khi cô vô tình va phải hông anh lúc chen cùng đám đám đông xin chữ kí. Thời điểm đó Geogre quá nổi tiếng khiến sự va chạm tình cờ đó khiến người ta tái mặt chờ phản ứng của anh. Nếu Geogre tức giận, Peppy sẽ là tội đồ, cô có thể sẽ bị bêu riếu, thậm chí dễ bị fan của Geogre “xử” như chơi.

Nhưng Geogre đã cười phá lên, còn Peppy thì chộp ngay cơ hội để hôn lên má anh. Các paparazzi nhanh chóng bắt ngay cảnh ấy và thế là hôm sau nụ hôn ngoài cổng rạp đã xuất hiện trên trang nhất báo chí.

Khi họ gặp nhau, Geogre có tất cả, Peppy hoàn toàn tay trắng, thứ cô có được duy nhất đó chính là nhiệt huyết tuổi trẻ và tình cảm hâm mộ với Geogre. 

Lần gặp gỡ thứ hai, Peppy đóng vai phụ trong bộ phim của Geogre, cô có một cảnh nhỏ với anh, và cảnh này đã phải làm đi làm lại nhiều lần vì sự vụng về của Peppy, sau đó là sự lúng túng của Geogre. Khung cảnh khiêu vũ lặp đi lặp lại với Peppy khiến Geogre dần cảm nhận được lửa trong mắt cô gái hâm mộ mình, anh không thể vui cười như tính tình vẫn vậy. Ánh lửa tình yêu khiến Geogre bối rối trước cô gái mới gặp hai lần. 

 Khoảnh khắc Geogre nhận ra ánh lửa trong mắt Peppy khiến anh phải lòng cô tới mãi sau này

Tranh thủ lúc nghỉ giải lao, Peppy lẩn vào phòng nghỉ của Geogre. Không may khi cô đang nghịch với áo vest của Geogre thì anh trở lại. Giây phút ở bên nhau, Peppy chỉ nhìn thấy mỗi Geogre trong mắt mình, cô khi đó có lẽ đã khao khát một nụ hôn. Nhưng Geogre thời điểm đó chưa sẵn lòng để trao cho Peppy thứ cô muốn. Anh tặng cho cô một món quà tặng khác: một nốt ruồi nhỏ trên khóe môi. Thứ đã trở thành “phép thuật” đầy ma lực giúp Peppy từ khi có nó gặp may mắn liên tục trên con đường sự nghiệp.

Tất nhiên, Peppy nổi tiếng dần là vì cô có nhiều nhiệt huyết, cô sôi động, cô xinh đẹp và không ngại những vai nhỏ để dần tiến thân. Nhưng tôi vẫn nghĩ “nốt ruồi may mắn” là một thứ phép thuật đối với Peppy. Từ khi có nó, cô ấy trở nên quyến rũ hơn. Tôi tin rằng mỗi sáng thức dậy, ngồi trước gương, sau khi trang điểm lộng lẫy, Peppy tự chấm cho mình “nốt ruồi may mắn” lên khóe môi, cô ấy đều nhớ lại khoảnh khắc Geogre tặng cho cô ấy món quà đó. Rung cảm mãnh liệt trong lần gặp thứ hai là liều thuốc tăng lực khiến Peppy ra sức cố gắng để có cơ hội đóng chung phim với Geogre Valentin.

  Khi thấy Peppy nghịch vest của mình, Geogre đã tiến tới nói chuyện và tặng cô nốt ruồi may mắn

Nhưng…

Không ai có thể giữ mãi hào quang quanh mình. Thời thế thay đổi khiến người ta đứng trước chọn lựa: tàn lụi đi hay chạy theo cái mới. Sự cấp tiến như một chuyến tàu tốc hành mà kẻ nhanh chân chạy được lên tàu sẽ hăm hở đi về phía trước tìm kiếm vinh quang và thành công, còn người chậm chạp, do dự thì bị bỏ lại nơi sân ga, dần dần chìm đi trong thứ bụi quên lãng.

1927 còn là thời hoàng kim của Geogre Valentin. Nhưng chỉ hai năm sau, mọi thứ đã đổi khác. Lịch sử điện ảnh từng bước dần sang trang mới, trong khi người ta háo hức với thể loại phim mới, những gương mặt mới thì Geogre vì quá tự tin và kiêu hãnh nên anh đã không chịu lên chung chuyến tàu tốc hành với những người khác.

Mặc nhà sản xuất thuyết phục, anh vẫn không đồng ý.

Mặc người ta nói, anh vẫn thích câm.

Với anh, trang sử mới của nền điện ảnh thực sự là một cuộc khủng hoảng lớn, biến anh từ ông vua điện ảnh trở thành kẻ bị chôn vùi trong hố cát như nhân vật của anh trong đoạn cuối phim “Giọt lệ của tình yêu” (Tears of Love).

Đoạn phim nói về sự thay đổi mang tính đột phá của điện ảnh những năm 1929-1930 rất thú vị. Từ đầu phim tới cảnh chuyển giao bối cảnh lịch sử đều sử dụng âm nhạc xuyên suốt. Những khán phòng chật ních người dõi theo hình ảnh trên màn chiếu lớn, đôi khi đọc lời thoại trên đó và nghe âm nhạc giao hưởng được chơi trực tiếp mỗi buổi chiếu. Nhưng bước vào hồi Hai, khi phim có tiếng ra mắt khán giả, “The Artist” lại lồng vào thêm âm thanh hiện thực của cuộc sống.
Lúc Geogre Valentin đặt cốc xuống bàn, anh nghe thấy âm thanh “cộp cộp”. Geogre khi đó đã tỏ ra không thể tin nổi. Với anh âm thanh là những giai điệu du dương, dù buồn hay vui đều đẹp và bay bổng. Nhưng âm thanh của thực tại lại khô khốc. Rồi tiếng chó sủa inh hỏi. Điện thoại reo váng tai. Tiếng những cô gái ngoài đường cười phá lên chói tai đến khó chịu.

Geogre không chịu nổi. Thật sự không-thể-chịu-đựng-nổi.

Rồi anh choàng dậy.

Đó là một cơn ác mộng với Geogre – một nghệ sĩ phim câm. Đã quen với những bộ phim câm, khung cảnh câm bên anh cảm thấy việc để tiếng động xuất hiện trong những thước phim là điều không thể chấp nhận nổi. Nó phá vỡ mỹ cảm của phim. Âm thanh đời sống quá trần tục, khi đưa vào phim nó giới hạn sự bay bổng của người nghệ sĩ lẫn khán giả. Người xem dễ rơi vào “bẫy” lý trí được nhà biên kịch, nhà sản xuất dẫn dắt theo câu từ, những xúc cảm cảm tính đầy nguyên sơ sẽ không còn, người ta sẽ phân tâm theo lời thoại hơn là suy ngẫm và tự thấu hiểu những ngầm ý của người nghệ sĩ. Với một nghệ sĩ như Geogre, âm thanh là sự đóng khung nên anh không chấp nhận. Anh muốn bảo vệ những bộ phim câm của mình, anh tin mình vẫn sẽ có khán giả, như đã từng. Nên anh quyết định rời Kinograph.

Vào đúng hôm đó, Geogre gặp lại Peppy khi cô tới hãng phim để kí hợp đồng với hãng phim này. Đó như một sự trớ trêu. Lúc gặp nhau ở cầu thang, Geogre ở bậc thang dưới, gương mặt điển trai có chút gì đó u uẩn ngước lên nhìn Peppy tươi rói hạnh phúc đang đứng ở cầu thang phía trên anh. Peppy mong muốn sẽ có lúc được đóng phim với Geogre, còn anh vừa mừng cho cô vừa cảm thấy phức tạp trong lòng, Peppy là ngôi sao dòng phim có tiếng, còn anh là ông hoàng của thể loại phim câm. Dù vẫn luôn phải lòng Peppy từ sau lần thứ hai gặp gỡ, nhưng điều đó chưa đủ để anh sẵn sàng bước sang một lãnh địa mới.

  Trái ngược với sự tụt dốc của Geogre, Peppy ngày một nổi tiếng ở Hollywood

Geogre tiếp tục làm phim, nhưng thất bại.

Doris –  vợ anh ngày càng buồn phiền với Geogre. Từ một ông chồng luôn nịnh vợ, thậm chí tìm mọi cách khiến vợ bớt phiền lòng khi nhìn thấy Peppy hôn má mình trên báo, Geogre ngày càng lờ vợ đi, lúc ăn sáng họ vẫn ngồi đối diện nhau nhưng Geogre khi lơ đãng nhìn xuống bàn, lúc mải mê đọc báo. Doris đã không còn quan trọng từ khi Geogre nhận ra mình phải lòng Peppy.

Đến lúc Geogre gặp thất bại khi chi nhiều tiền nhưng phim câm vẫn ế ẩm, anh lại càng buồn chán tới mức chẳng thèm nói.
Doris một ngày quá bực đã nói: “Geogre, chúng ta phải nói chuyện”

Geogre vẫn im lặng.
Doris: “Tại sao anh không nói?”

Cô tức tối ném báo vào chú cún cưng của Geogre rồi bật khóc xấu hổ vì hành vi mình vừa làm. Doris nghẹn ngào nói: “Em đau khổ lắm”

Geogre khẽ nhíu mày: “Hàng triệu người trong số chúng ta cũng thế”.

Mình thấy câu thoại của Geogre thú vị. “Hàng triệu người trong số chúng ta cũng thế”.

Với Doris, sự im lặng của Geogre là sự tra tấn tinh thần khủng khiếp.

Với Geogre, âm thanh là sự phản bội. Khán giả quay lưng với anh, Peppy khi phỏng vấn báo chí cũng cho rằng những người ở thế hệ cũ nên nhường đường cho lớp trẻ.

Theo quan điểm của Geogre, nghệ thuật là thứ không thể trắng trợn nói ra, để mọi người cùng lắng nghe như nhau. “Không nói, nhất quyết không nói” – mới là cách giúp người ta thưởng thức trọn vẹn những tác phẩm của anh. Nên anh để mình chìm trong im lặng.
Và còn một điều nữa, Geogre muốn giấu trong sự im lặng của mình, đó là tình yêu với Peppy, thứ nảy sinh từ ngày anh tặng cô nốt ruồi may mắn. Nên anh đã thất vọng xiết bao khi theo chân Peppy tới nhà anh sau buổi chiếu đầu tiên của "Giọt lệ tình yêu" là một gã bảnh trai trẻ tuổi, kiểu đàn ông mà trước đây Peppy chỉ coi là "đồ chơi". Những thất bại chồng chéo lên nhau khiến Geogre thực sự sụp đổ.

Geogre chọn lựa đứng về phía cũ kĩ nên anh bị môi trường mới, xu thế xã hội mới đào thải. Geogre phá sản, thậm chí còn phải mang cầm bộ vest yêu thích, mang đấu giá toàn bộ đồ đạc anh có. Sự nghèo túng đeo đuổi anh, Clifton  trung thành cũng bỏ anh đi, người ta dường như đã quên mất anh, sự tỏa sáng một thời của anh, người ta còn nói những lời khó nghe khi anh ngắm một bộ vest đẹp phía bên ngoài cửa hiệu sang trọng. Âm thanh khiến anh cảm thấy căm ghét.

Nhưng dù là lúc sống đời giàu sang hay khi khó khăn, Geogre vẫn luôn bộc lộ bản tính nghệ sĩ của mình rõ nét. Hồi ở đỉnh cao nổi tiếng, Geogre không ưa diễn viên đóng chung được nhà sản xuất chỉ định, anh thậm chí còn dành thời gian chơi đùa với cún cưng trên sân khấu nhiều hơn là đứng chung với cô ta. Khi các nhà sản xuất "chấm" nữ diễn viên đó cho dự án mới, Geogre thậm chí còn cười cợt chế giễu ra mặt. Ngay cả khi đói kém, phải mang bán vest với giá rẻ mạt, Geogre vẫn không quên để lại chút tiền quyên góp ở cửa hàng anh bán đồ. Hoặc lúc cảm thấy không đành lòng nhìn Clifton không có lương trong suốt một năm trời, Geogre đã cho anh ta chiếc xe hơi của mình. 

Nghệ sĩ thì thường hay nhạy cảm, cũng vì vậy mà khủng hoảng kế tiếp trong đời Geogre là những tranh đấu trong nội tâm.

Một ngày sau khi xem lại thước phim cũ thời còn hào quang, anh chợt nhìn thấy bóng của mình phản chiếu trên màn chiếu phim. Bóng của hào quang. Thế rồi anh mạt sát nó, mắng nhiếc chiếc bóng đến nỗi chính nó cũng quyết định bỏ anh mà đi.
Một người nghệ sĩ ngay đến chiếc bóng của mình cũng bỏ chạy thì liệu còn lại gì? Vào ngày hôm đó, Geogre đã tức điên và đốt cháy những cuộn phim, đám cháy lan ra khiến anh suýt chết trong đám lửa. Dù đốt hết các cuộn phim cũ nhưng riêng những thước phim lần đầu tiên cùng Peppy khiêu vũ, Geogre đã cố gắng giữ chặt bên người.

Ngay khi biết tin, minh tinh Peppy đã đến đón anh về chăm sóc. Ngỡ rằng hạnh phúc gần kề, nhưng khi Geogre phát hiện Peppy là người mua đấu giá toàn bộ đồ đạc của anh ngày xưa, anh đã trốn chạy khỏi cô.
Cũng dễ hiểu thôi, một người nghệ sĩ từng ở đỉnh cao danh vọng, luôn coi tấm chân dung khổ lớn của mình cười ngạo nghễ là một thứ tự tôn. Đến một ngày, người đó phải bán cả tấm hình đó để kiếm tiền sinh sống đã đủ thấy đắng cay thế nào. Nhưng đau hơn cả là khi anh ta biết cô gái mình yêu, người có xuất phát điểm thấp kém hơn, đã mua toàn bộ đồ đạc của mình. Sự tự trọng mà Geogre cố níu kéo bỗng nhiên bị hủy hoại.
Chẳng anh chàng nào muốn người mình yêu thấy mình thảm hại đến thế. Không tiền tài, không danh vọng, đến tự tôn của mình cũng bán đi để ăn. Với Geogre đây là một khủng hoảng tâm lý quá lớn đến nỗi anh nghĩ đến chuyện tự tử, nhưng anh chưa kịp làm thì Peppy đã tới ngăn cản kịp.

Geogre và Peppy cuối cùng cũng có cơ hội đứng chung trong một dự án phim âm nhạc

Vượt qua ải sống chết, Peppy lấy vị trí minh tinh của mình kéo hợp đồng đóng phim chung về cho Geogre. Họ chuyển sang đóng phim ca nhạc. Khi kết thúc một cảnh quay, Geogre đã cực kì lo lắng khi thấy đạo diễn và nhà sản xuất im lặng không nói một câu nào.
Sự im lặng lúc này với anh lại thật đáng sợ. Geogre khi ấy thèm nghe tiếng nói từ người khác. Âm thanh bỗng nhiên trở nên thật quan trọng.
Nhưng thật may, im lặng lần này là vì đạo diễn và nhà sản xuất bị màn biểu diễn hớp hồn đến nỗi chưa thể “tỉnh” lại ngay. Geogre chỉ thực sự thở phào nhẹ nhõm khi nhà sản xuất và đạo diễn bảo: “Tốt”!

Ở một khía cạnh nào đó, âm thanh kể ra cũng không tệ, phải không nào Geogre!

Dương Thùy